Duże koszty przyłączenia wody i kanalizacji do działki budowlanej

Realizacja budowy przyłączy do sieci oraz studni wodomierzowej

Niestety, odpowiedź w tej sprawie nie może być jednoznaczna, ponieważ i wyroki sądowe, i przepisy wcale za tym się nie opowiadają.

Zgodnie z treścią art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2001 r. Nr 72 poz. 747) – osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie.

Przepis ten, co nie powinno budzić wątpliwości, pozwalał na uregulowanie prawne stanów faktycznych istniejących w dacie wejścia w życie ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r.

Odpłatne przejęcie urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych, o których mowa w art. 31 ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków przekazywanych przez osobę spełniającą przesłanki w tym przepisie określone, nie obejmuje przyłączy kanalizacyjnych i wodociągowych wskazanych w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy, stanowiących własność osoby, która poniosła koszty ich budowy (art. 15 ust. 2 ustawy).

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków – realizację budowy przyłączy do sieci oraz studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego zapewnia na własny koszt osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci, takiej osobie nie służy roszczenie przewidziane w art. 49 § 2 K.c.

Przepis art. 49 § 2 K.c., w wyniku nowelizacji dokonanej z dniem 3 sierpnia 2008 r., stanowi, że osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej.

Zobacz też: Studzienka sąsiada na mojej działce

Roszczenie o zobowiązanie do odpłatnego przeniesienia własności urządzeń wodociągowych lub kanalizacyjnych

Podstawę roszczenia o zobowiązanie do odpłatnego przeniesienia własności urządzeń wodociągowych lub kanalizacyjnych stanowi – od chwili wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731) – art. 49 § 2 K.c. Przepis ten dotyczy również sytuacji, w których odnośne urządzenia zostały wybudowane i podłączone do sieci przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Tym samym przesłanki roszczenia o zobowiązanie do nabycia przyłączonych urządzeń do sieci za odpowiednim wynagrodzeniem zostały uregulowane wyłącznie w art. 49 K.c., który stanowi jego samodzielną podstawę.

Jeśli nie uda się Pani osiągnąć w tym zakresie porozumienia odnośnie warunków nabycia przez przedsiębiorstwo wodociągowe prawa do wybudowanych przez Panią urządzeń wodociągowych włączonych do sieci wodociągowej, może Pani próbować wnosić o roszczenie przewidziane w przepisie art. 49 § 2 K.c.

W art. 49 § 1 K.c. ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „urządzenie”, wskazując jedynie na jego przeznaczenie, w przepisie tym brak także odwołania do przepisów pozakodeksowych, w tym zawartych w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Definicje zamieszczone w tej ustawie są oparte na określeniach technicznych, nieprzydatnych w prawie cywilnym, w szczególności w Kodeksie cywilnym. Skoro definicje zawarte w pozakodeksowych aktach prawnych nie wyczerpują treści pojęcia „urządzenie”, o jakim mowa w art. 49 § 1 K.c., należy odwołać się do definicji językowej. Skoro określona instalacja służy do odprowadzania i doprowadzania płynów i nie stanowi instalacji wewnętrznej będącej zawsze częścią składową nieruchomości, mieści się w pojęciu „urządzenie” w rozumieniu art. 49 § 1 K.c., a tym samym może być przedmiotem roszczenia przewidzianego w § 2 tego przepisu, tak też przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z 19 listopada 2014 r., II CSK 169/14, niepubl., wskazując, że dyspozycją art. 49 § 1 K.c. objęte są zarówno sieci wodociągowe, jak i przyłącza sieci wodociągowych w rozumieniu przepisów ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Wnioskowi temu nie stoi na przeszkodzie uregulowanie zawarte w art. 15 ust. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, ponieważ nie może ono stanąć na przeszkodzie możliwości realizowania uprawnienia z art. 49 § 2 K.c.

Przepis art. 49 K.c. nie stanowi samoistnej podstawy prawnej przejścia urządzeń służących do doprowadzenia lub odprowadzenia wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz innych podobnych urządzeń na własność właściciela przedsiębiorstwa przez ich połączenie z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 8 marca 2006 r., III CZP 105/05, OSNC 10/2006, poz. 159).

Wejście przyłączonych urządzeń w skład przedsiębiorstwa jest jedynie kwestią faktu, który nie oznacza, że stają się one własnością przedsiębiorcy. Właścicielowi przedsiębiorstwa mogą bowiem przysługiwać nie tylko prawo własności tych urządzeń, lecz także inne prawa rzeczowe albo obligacyjne. Z punktu widzenia realizacji zadań przedsiębiorstwa decydujące znaczenie ma zapewnienie przedsiębiorcy możliwości gospodarczego wykorzystania wymienionych urządzeń, a nie ich status prawny. O tym, jaki tytuł prawny do przyłączonych urządzeń będzie przysługiwał przedsiębiorcy sieciowemu, decyduje umowa stron, a jeżeli do jej zawarcia nie dojdzie, właściciel przedsiębiorstwa sieciowego będzie jedynie posiadaczem przyłączonych urządzeń.

Stosownie do art. 49 § 2 K.c. osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. Powstanie roszczenia, o którym mowa w art. 49 § 2 K.c. wymaga istnienia trzech przesłanek: 1) poniesienia kosztów budowy przedmiotowych urządzeń, 2) ich własności przysługującej temu, kto poniósł te koszty i 3) przyłączenia urządzeń przez przedsiębiorcę do swojej sieci.

Nie ulega wątpliwości, że budowa przyłączy wodociągowo-kanalizacyjnych jest obowiązkiem osoby ubiegającej się o przyłączenie do sieci (art. 15 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków). Użyte w ustawie określenie przyłącze kanalizacyjne oznacza – stosownie do art. 2 pkt 5 tej ustawy – odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku – od granicy nieruchomości, natomiast przyłącze wodociągowe stanowi odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym (art. 2 pkt 6).

Potraktowanie przyłącza jako elementu składowego sieci

Według art. 15 ust. 2 ustawy przyłącze kanalizacyjne i wodociągowe wybudowane ze środków własnych, przez osobę ubiegającą się o przyłączenie do sieci, stanowi własność tej osoby, chyba że umowa zawiera inne postanowienia w tym przedmiocie.

Urządzenia wymienione w art. 49 § 1 K.c., po wejściu w skład przedsiębiorstwa zachowują status samoistnych rzeczy ruchomych, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu. W świetle art. 49 § 2 K.c. sfinansowanie kosztów budowy urządzeń ma zasadnicze znaczenie dla określenia, kto jest ich właścicielem po wejściu w skład przedsiębiorstwa, o czym przesądza ich status prawny samoistnych rzeczy ruchomych (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 206/09, niepubl.; z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 195/09, OSNC 2010, nr 7-8, poz. 116; z dnia 13 kwietnia 2011 r., V CSK 309/10, niepubl.; z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 521/13; niepubl.; z dnia 7 marca 2014 r., IV CSK 442/13, niepubl.; z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 169/14, niepubl.).

W konsekwencji, ponosząc koszty budowy urządzeń, jest Pani ich właścicielem i to niezależnie od uprawnień przysługujących do nieruchomości (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 26/11, OSNC 2012, Nr 1, poz. 8).

Za potraktowaniem przyłącza jako elementu składowego sieci, po jego przyłączeniu do sieci, przemawia także definicja sieci z art. 2 pkt 7 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Skoro siecią są przewody w posiadaniu przedsiębiorstwa, które służą do dostarczania wody albo odprowadzania ścieków, to wskutek przyłączenia do sieci przyłącza wodociągowego możliwe jest doprowadzanie cieczy do odbiorcy usługi. Dlatego przyłącze powinno wchodzić ostatecznie w skład sieci, ponieważ służy do doprowadzania wody, jest przewodem i jest wykorzystywane w tym celu przez przedsiębiorstwo sieciowe.

Tak orzekają sądy, ale nie zawsze. Na przykład uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2017 r., sygn. akt III SZP 2/16: Zdaniem sądu jasno i precyzyjnie można określić granice odpowiedzialności stron umowy o dostarczenie wody lub odprowadzanie ścieków za niezawodne działanie przyłączy, w tym także ich fragmentów zlokalizowanych poza nieruchomościami odbiorców. Sąd Najwyższy podjął jednogłośną uchwałę, w której stwierdził, że zgodnie z ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków przyłączem wodociągowym jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług na całej swojej długości.

Teraz niestety, nie jest to już takie oczywiste, jak było przed uchwałą w 2017 r. W opisanej sprawie decydująca będzie umowa z wodociągami. O wynagrodzenie można starać się także w oparciu o art. 405 K.c., wnosząc o odpłatność za przejęty odcinek, ale już wyrok nie będzie dla Pani taki oczywisty.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼