Remont budynku wpisanego do gminnej ewidencji zabytków

Pytanie pana Jerzego dotyczyło remontu budynku wpisanego do gminnej ewidencji zabytków. Pan Jerzy wystąpił do urzędu ze zgłoszeniem wymiany połaci dachowej. W odpowiedzi otrzymał informację, że budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków i prace wymagają uzgodnienia z konserwatorem zabytków. Pan Jerzy chciałby, aby jego dom został wykreślony z tego rejestru, dlatego zapytał nas, co może zrobić, aby tak się stało.

Ewidencja zabytków a rejestr zabytków

Na samym początku należy wyjaśnić, iż ewidencja zabytków oraz rejestr zabytków są to dwa różne pojęcia uregulowane w ustawie z dnia 23 lipca 2013 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.2017.2187 j.t.).

Rejestr zabytków jest prowadzony przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wpisu w takim rejestrze dokonuje się na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy.

Natomiast gminna ewidencja zabytków jest spisem obiektów zabytkowych prowadzonych przez gminę. Wpis do niego następuje na podstawie zarządzenia, czyli aktu wewnętrznego prezydenta, burmistrza lub wójta (zależnie od rodzaju gminy), przy czym akt ten – jako że nie jest decyzją administracyjną – nie jest w ogóle doręczany zainteresowanym, w tym właścicielowi nieruchomości.

Ustawa nie określa materialnoprawnych podstaw wpisu do ewidencji. Co istotne, wpisu nie dokonuje się w formie decyzji administracyjnej, od której stronie służy odwołanie. Nie oznacza to jednak, że nie można kwestionować wpisu nieruchomości do takiej ewidencji.

Zgodnie z art. 22 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami:

„1. Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków.

2. Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa.

3. Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego niewpisanego do rejestru do wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku.

4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy.

5. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte:

1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru;

2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków;

3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

6. Właściwy dyrektor urzędu morskiego prowadzi ewidencję zabytków znajdujących się na polskich obszarach morskich w formie zbioru kart ewidencyjnych”.

Zobacz też: Wykreślenie z ewidencji zabytków

Ograniczenia wprowadzone wobec właścicieli nieruchomości wpisanych do rejestru lub ewidencji zabytków

Należy zauważyć, iż zarówno w przypadku ewidencji gminnej, jak i rejestru ograniczenia wprowadzone wobec właścicieli takich nieruchomości (np. budynku w ewidencji zabytków) są podobne – np. konieczność zawiadamiania wojewódzkiego konserwatora zabytków o wszelkich zagrożeniach, niekorzystnych zmianach oraz o zmianie stanu prawnego zabytku ujętego w ewidencji, obowiązek uczestniczenia w kosztach (do 2% kosztów inwestycyjnych) badań archeologicznych prowadzonych na swoim terenie, ponoszenie odpowiedzialności karnej, jeżeli nie zawiadomią o zagrożeniach, niekorzystnych zmianach czy zmianie stanu prawnego.

Poza tym na właścicielu nieruchomości, a więc na panu Jerzym, ciąży obowiązek, aby wszelkie czynności opisane w ustawie uzgadniać z konserwatorem. Jeśli nie wyrazi on zgody, pozostaje możliwość zaskarżenia jego postanowienia do organu wyższej instancji, a następnie do sądu administracyjnego. Jego negatywna opinia – jak wydana w trybie współdziałania organu (art. 106 K.p.a.) – będzie bowiem dla gminy wiążąca (w odniesieniu do decyzji o warunkach zabudowy: wyrok WSA w Krakowie z dnia 7 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Kr 131/13). Można również kwestionować podstawę prawną wpisania domu do gminnej ewidencji zabytków.

Wpis do ewidencji podlega kontroli jako „akt organu jednostki samorządu terytorialnego podejmowany w sprawach z zakresu administracji publicznej” (art. 3 § 2 pkt 6 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – tak np. postanowienie NSA z dnia 14 września 2012 r., sygn. akt II OSK 1950/12) na podstawie art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 446, z późn. zm.): „Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może – po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia – zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego”.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. akt VII SA/Wa 2652/12, LEX nr 1352709, uznał, że wpis nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków, który zbliżony jest w skutkach do wpisu do rejestru zabytków, podlega kontroli sądowej, w tym także z punktu widzenia spełnienia przez obiekt ustawowej definicji zabytku. Zabytkiem zaś, zgodnie z art. 3 pkt 1) ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, jest „nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”.

Wykreślenie nieruchomości z ewidencji zabytków

Jeżeli dom nie spełnia definicji zabytku, pan Jerzy może wystąpić do organu prowadzącego ewidencję zabytków z wezwaniem do usunięcia prawa i wykreślenia obiektu z ewidencji. Jeśli to by nie pomogło, pozostanie panu Jerzemu skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego o stwierdzenie nieważności zarządzenia o wpisie do ewidencji.

Ustawa w art. 13 określa, kiedy można dokonać skreślenia zabytku z rejestru. Odnosi się to jednak do rejestru zabytków, a nie ewidencji. W moim przekonaniu jednak można posłużyć się tymi wskazaniami.

Artykuł 13 ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami:

„1. Zabytek wpisany do rejestru, który uległ zniszczeniu w stopniu powodującym utratę jego wartości historycznej, artystycznej lub naukowej albo którego wartość będąca podstawą wydania decyzji o wpisie do rejestru nie została potwierdzona w nowych ustaleniach naukowych, zostaje skreślony z rejestru.

2. Przepis ust. 1 stosuje się do skreślenia z rejestru części zabytku.

3. Z rejestru skreśla się otoczenie zabytku, w przypadku skreślenia z rejestru tego zabytku.

4. Z rejestru skreśla się również zabytek, który:

1) (uchylony);

1a) został wpisany na Listę Skarbów Dziedzictwa;

2) został wpisany do inwentarza muzeum;

3) wszedł w skład narodowego zasobu bibliotecznego.

5. Skreślenie z rejestru następuje na podstawie decyzji ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

6. Postępowanie w sprawie skreślenia zabytku z rejestru wszczyna się z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy”.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568
3. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1270
4. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 7 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Kr 131/13
5. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 września 2012 r., sygn. akt II OSK 1950/12
6. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. akt VII SA/Wa 2652/12

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.