Czy sąsiad miał prawo przesłać zdjęcia mojej wiaty do nadzoru budowlanego?

Zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobowych

Przyda się zwrócenie uwagi na dwa podstawowe znaczenia (użytego przez Pana) czasownika „móc” – choć te rozważania mogą się wydać nawet nieco „teoretyczne”; teoria jest ważna, ale współcześnie dość często bywa przynajmniej lekceważona. Pierwsze znaczenie odnosi się do sfery faktów; chodzi o możność, zdolność, bycie w stanie, posiadanie odpowiednich zasobów. Opis sytuacji wskazuje na to, że Pański sąsiad miał odpowiednie zasoby (urządzenie rejestrujące obrazy) oraz umiejętności (potrafił się takowym urządzeniem posłużyć). Wobec tego oczywistym jest, że – w zakresie samych faktów – mógł zrobić zdjęcie (potocznie rzecz ujmując: „po prostu zrobił zdjęcie”). Drugie znaczenie odnosi się do (szeroko ujmowanej) sfery powinnościowej, np. do uprawnień lub obowiązków. Tej sferze wypada poświęcić więcej uwagi, ponieważ chodzi o odpowiedź z zakresu prawa, a prawo zalicza się do sfery powinnościowej. Oba znaczenia czasownika „móc” wiążą się ze sobą. Przykładowo: jeżeli przełożony wyda swemu podwładnemu polecenie wykonania zdjęcia, to do wykonania takiego polecenia będą niezbędne (poza wolą wykonania polecenia): nadające się do rejestracji obrazów urządzenie, umiejętność posługiwania się takowym urządzeniem oraz niezbędne warunki (np. oświetlenie).

Proszę zwrócić uwagę na art. 54 Konstytucji RP, który stanowi:

„1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.”

Jak widać, już sama obowiązująca w Polsce Konstytucja uprawnia – każdego (w tym Pana oraz Pańskiego sąsiada) – zarówno do pozyskiwania, jak i do rozpowszechniania informacji. Wykluczone jest, by osoba prywatna była uprawniona cenzurować wypowiedzi człowieka – chociażby z uwagi na zasadę równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP).

Każdy człowiek jest uprawniony zwracać się do władz publicznych np. z: wnioskami, uwagami, pozwami, petycjami, a nawet donosami. Art. 63 Konstytucji RP brzmi: „Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa.”. Bez prawnego znaczenia jest to, czy korzystanie z uprawnień przez jednego człowieka jest przez drugiego aprobowane albo nawet przyjmowane z niechęcią. Pański sąsiad skorzystał z przysługujących jej uprawnień konstytucyjnych – wolno jej z nich korzystać bez pytania kogokolwiek o opinię, a zwłaszcza zgodę.

Wykonaną fotografię można rozpatrywać z uwagi na prawa autorskie. W artykule 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych utwór określa się jako „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Skoro zdjęcie wykonał sąsiad, to właśnie jemu przysługują prawa autorskie (osobiste i majątkowe) do niego. Wobec tego właśnie Pański sąsiad jest uprawniony decydować o tym, czy, komu oraz w jakich celach udostępnia utwór (zdjęcie), do którego przysługują mu prawa autorskie; to uprawnienie przysługuje mu z wyłączeniem innych osób – także z uwagi na art. 140 Kodeksu cywilnego (K.c.), w którym zawarto ustawowe określenie własności.

Proszę zwrócić uwagę również na treść artykułu 83 Konstytucji RP: „Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.”. Prawo budowlane (w którym określono, między innymi, prawne kryteria wykonywania inwestycji budowlanych) jest jedną z wielu ustaw, którą każdy ma obowiązek przestrzegać. Ta ustawa określa ograniczenia własności, które wskazano ogólnie w art. 140 K.c. Pan jest uprawniony korzystać ze swych uprawnień w prowadzonym przez „nadzór budowlany” postępowaniu administracyjnym, w tym wykazywać, że inwestycja budowlana jest zgodna z prawem.

Budowle (w tym budynki i ich części) oraz nieruchomości gruntowe (art. 46 K.c.) nie są objęte ochroną z zakresu praw osobowych – ponieważ są rzeczami, a nie osobami. Współcześnie grunty i budowle oraz rzeczy innych rodzajów są powszechnie fotografowane, np. przy pomocy satelitów oraz samolotów (tak co jakiś czas dokonuje się wykonania części dokumentacji geodezyjnej terytorium Polski. Nikt nikogo o zgodę nie tylko nie pyta, ale nawet nie ma obowiązku pytać. Zagadnieniem prawnym jest głównie robienie użytku ze zdjęć. Domy nie są objęte tajemnicą prawnie chronioną (jak np. bardzo ważne dokumenty).

Jeżeli Pan uważa, że sąsiad naruszył Pańskie dobra osobowe (art. 23 K.c.), to jest Pan uprawniony skorzystać z drogi prawnej; np. wytaczając powództwo lub kierując (do sądu rejonowego) zawezwanie do próby ugodowej – art. 917 K.c. i art. 198 K.c. w związku z artykułami: od 184 do 186 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.). Podstawowe rodzaje roszczeń (np. roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne) z tytułu naruszenia dóbr osobowych określono w art. 24 K.c. W szczególnie poważnych sytuacjach w grę może wchodzić odpowiedzialność karna za przestępcze pomówienie – art. 212 i następne Kodeksu karnego (K.k.); dodać warto, że stypizowane w art. 212 K.k. przestępstwo zniesławienia ścigane jest z oskarżenia prywatnego (osoba uważająca się za pokrzywdzoną powinna sporządzić, wnieść do sądu i przed sądem karnym popierać akt oskarżenia). Jednymi z najważniejszych okoliczności – do udowodnienia (co jest bardzo ważne także w sprawach cywilnych, art. 6 K.c. i art. 232 K.p.c.) – mogłoby być to, czy sąsiad napisał prawdę lub jedynie poprosił o sprawdzenie sytuacji, z którą wiążą się wyrażone przez niego wątpliwości. Jeżeli napisał prawdę lub w stosowny sposób poprosił o sprawdzenie wątpliwości (w tym z zakresu Prawa budowlanego), to wydaje się mało prawdopodobne, by sędzia zgodził się cenzurować, a zwłaszcza wymierzać sankcje za korzystanie z prawnie przyznanych uprawnień (w tym uprawnień konstytucyjnych). Upublicznianie (np. przez ulotki lub w internecie) niekorzystnych dla Pana okoliczności mogłoby mieć poważne konsekwencje prawne – szczególnie w przypadku działań w celu poniżenia lub naruszenia wiarygodności. Jednak również w takich przypadkach przydaje się umiar – w tym dlatego, że człowiekowi wolno rozmawiać z innymi o tym, o czym chce rozmawiać (za zgodą rozmówcy).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych - Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.