Odpowiedzialnością kierownika budowy za wypadek przy silnym wietrze

Podstawa prawna: ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (P.b.), ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (K.k.), ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (K.p.)

Obowiązki kierownika budowy według Prawa budowlanego

W przedstawionym stanie fatycznym mamy do czynienia z odpowiedzialnością kierownika budowy za wypadek podczas silnego wiatru oraz przy stwierdzeniu stanu nietrzeźwość brygadzisty. Zacznijmy od uregulowań zawartych w Prawie budowlanym. Zgodnie z art. 21a P.b.:

„1. Kierownik budowy jest obowiązany, w oparciu o informację, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej.

1a. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie sporządza się, jeżeli:

1) w trakcie budowy wykonywany będzie przynajmniej jeden z rodzajów robót budowlanych wymienionych w ust. 2 lub

2) przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni.

2. W planie, o którym mowa w ust. 1, należy uwzględnić specyfikę następujących rodzajów robót budowlanych:

1) których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości;

2) przy prowadzeniu których występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi;

3) stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym;

4) prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych;

5) stwarzających ryzyko utonięcia pracowników;

6) prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach;

7) wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych;

8) wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza;

9) wymagających użycia materiałów wybuchowych;

10) prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych.

3. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy wykonywaniu robót budowlanych określają odrębne przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

4. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi, w drodze rozporządzenia:

1) szczegółowy zakres i formę:

a) informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

b) planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

– mając na uwadze specyfikę projektowanego obiektu budowlanego;

2) szczegółowy zakres rodzajów robót budowlanych, o których mowa w ust. 2, mając na uwadze stopień zagrożeń, jakie stwarzają poszczególne ich rodzaje.”

Odpowiedzialność zawodowa w budownictwie

Zgodnie z art. 22 P.b.: „Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy:

1) protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego;

2) prowadzenie dokumentacji budowy;

3) zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy;

3a) koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:

a) przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,

b) przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów;

3b) koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach, o których mowa w art. 21a ust. 3, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;

3c) wprowadzanie niezbędnych zmian w informacji, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych;

3d) podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym;

3e) zapewnienie przy wykonywaniu robót budowlanych stosowania wyrobów, zgodnie z art. 10;

4) wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;

5) zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem;

6) realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy;

7) zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru;

8) przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego;

9) zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad, a także przekazanie inwestorowi oświadczenia, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2.”

Według art. 95 P.b.: „Odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które:

1) dopuściły się występków lub wykroczeń, określonych ustawą;

2) zostały ukarane w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie;

3) wskutek rażących błędów lub zaniedbań, spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne;

4) nie spełniają lub spełniają niedbale swoje obowiązki;

5) uchylają się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonują niedbale obowiązki wynikające z pełnienia tego nadzoru.

Odpowiedzialność cywilna i karna za wypadek na budowie

Trzeba także pamiętać, że niezależnie od odpowiedzialności zawodowej istnieje również odpowiedzialność cywilna oraz karna. Zgodnie z art. 157 K.k.:

„§ 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą.

§ 5. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek.”

I dołóżmy jeszcze do tego przepisy zawarte w Kodeksie pracy. W art. 212 K.p. czytamy, że:

„Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy;

2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;

4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.”

Odpowiedzialność za narażenie życia i zdrowia pracownika

Za niedopilnowanie powyższych obowiązków można rozważać ewentualną odpowiedzialność karną. Zgodnie z art. 220 K.k.:

„§ 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.”

Pracownik nie jest zwolniony z obowiązku dbania o bezpieczeństwo pracy

Niezależnie od odpowiedzialności spoczywającej na przełożonym, również pracownicy mają obowiązek dbania o bezpieczeństwo pracy. Jeżeli brygadzista znajdował się pod wpływem alkoholu, to osobiście poniesie odpowiedzialność na podstawie art. 157 K.k. w związku z art. 220 K.k.

Warto wiedzieć, że czyn określony w art. 220 § 1 i 2 K.k. kwalifikuje się do przestępstw materialnych. Jego skutkiem jest narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub skutków dla zdrowia pracownika, mających postać obrażeń ciała określonych w art. 156 K.k. Tak więc skutek czynu występuje już w samym zaistnieniu stanu bezpośredniego, realnego narażenia na niebezpieczeństwo chronionych dóbr człowieka, nawet jeśli jest on odłożony w czasie. Chodzi tu bowiem o sytuację niebezpieczną, a nie o czasową bliskość skutku mającego nastąpić w wyniku rozwoju tej sytuacji, jak również o zachowania, które stwarzają rzeczywiste zagrożenie dla życia lub zdrowia, a więc wywołują wysokie prawdopodobieństwo nastąpienia tego skutku w stwierdzonych okolicznościach faktycznych. Opisany skutek zaniechania wykonania obowiązków gwarantujących jego nienastąpienie wyraża się zarówno w wywołaniu stanu zwiększającego owo niebezpieczeństwo, jak i w utrzymaniu tego stanu, jako że – niezależnie od tego, czy zachowanie sprawcy ma charakter umyślny, czy nieumyślny – na sprawcy ciąży obowiązek podjęcia wszelkich zachowań zmierzających do obniżenia stopnia konkretnego niebezpieczeństwa dla dobra prawnego w chwili, gdy jego obowiązek się zaktualizował. Oczywiście między naruszeniem przez osobę odpowiedzialną konkretnego obowiązku z zakresu BHP (reguły ostrożności) a nastąpieniem opisywanego skutku musi istnieć związek. Można przyjąć go wówczas, gdy da się powiedzieć, że wykonanie obowiązku zapobiegłoby lub w istotny sposób zmniejszyło stopień omawianego niebezpieczeństwa. Oceniając ów związek, należy także brać pod uwagę możliwe przyczynienie się pracownika do powstania zagrożenia, zwłaszcza jeżeli owo przyczynienie się również nosiło cechy naruszenia obowiązków wynikających z zasad BHP (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 8 grudnia 2017 r. IV KK 104/17).

Kiedy kierownikowi budowy można przypisać winę za wypadek na budowie?

Odnosząc przywołane przepisy do opisanej sytuacji i możliwość przypisania kierownikowi budowy odpowiedzialności za zaistniały wypadek, należałoby przeanalizować ciąg przyczynowo- skutkowy, który do nieszczęśliwego zdarzenia doprowadził. Trzeba by na przykład zweryfikować, czy decyzja o zabezpieczeniu i wstrzymaniu robót nie była wydana zbyt późno. Jeśli został podjęta z odpowiednim wyprzedzeniem, czyli przed zaistniałym zdarzeniem, to świadczyłoby o tym, że kierownik podjął starania w celu zabezpieczenia placu budowy i nie można mu przypisać odpowiedzialności karnej. Należałoby również zweryfikować treść łączących z wykonawcami umów i zakres ich obowiązków. Jeżeli w drodze umowy zostały nałożone dodatkowe obowiązki związane z bezpieczeństwem pracy na zleceniobiorców, to wówczas będzie to kolejny argument przeciwko przypisaniu kierownikowi budowy odpowiedzialności karnej z tego tytułu.

Podsumowując, aby można było mówić o odpowiedzialności karnej kierownika budowy, niezbędna jest możliwość przypisania kierownikowi budowy zarzutu zaniechania swoich obowiązków. Skoro wydał Pan stosowne wytyczne z prośbą o zabezpieczenia terenu budowy na kilka godzin przed wystąpieniem zdarzenia, to ciężko dopatrzyć się z Pana strony zaniechania i tym samym pociągnąć Pana do odpowiedzialności. Oczywiście należałoby zweryfikować łączące strony umowy, zakres obowiązków oraz zwyczajowo przyjęty sposób komunikowania się z wykonawcami.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼