Jak wycofać się z umowy o dzieło z kontrahentem, który ma złą opinię w środowisku?

Cechy umowy o dzieło

Zawarta między Państwem umowa stanowi umowę o dzieło. Zgodnie z art. 627 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia”. Podstawowym obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest wykonanie dzieła. Jest on odpowiedzialny za jego jakość. Sposób wykonania pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Z reguły wykonanie dzieła wymaga pewnych kwalifikacji, umiejętności i środków. Podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest zapłata wynagrodzenia należnego przyjmującemu zamówienie, co należy do esentialia negotii (z łac. przedmiotowo istotnych elementów treści czynności prawnej) umowy o dzieło. Postanowienia ustawowe w zakresie niniejszej umowy mają charakter co do zasady deklaratywny – strony mogą go w umowie dowolnie kształtować.

Dla kogo zawarta umowa o dzieło jest korzystniejsza?

Po analizie wskazanej umowy, muszę stwierdzić, iż bardzo duże uprawnienie daje ona zamawiającemu – zapewne więc to zamawiający ją kształtował. Jest ona bowiem sporządzona w taki sposób, iż stawia uprawnienia zamawiającego na wyższym poziomie aniżeli wykonawcy – widoczne jest to w szczególności w zakresie kar umownych. Jednak mimo to, daje ona Panu gwarancję zapłaty wynagrodzenia za sporządzone dzieło, wyliczenie zostało dokonane prawidłowo, a więc jeżeli nie ma realnych przeszkód, to nie powinien Pan odstępować od umowy. Zaznaczam jeszcze także, iż oprócz zwrotu zaliczki, będzie Pan obowiązany zapłacić karę umowną.

Jak wynika bowiem z art. 484 § 1 K.c.: „W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły”.

Proszę zwrócić uwagę na ostatni punkt tytułu kar umownych, gdzie daje on możliwość jedynie zamawiającemu żądania odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej. Dlatego też, jeżeli np. odstąpiłby on od niniejszej umowy z przyczyn leżących po Pana stronie, to oprócz kary umownej, zamawiający mógłby dochodzić także odszkodowania, co jest dla Pana sytuacją niekorzystną.

Odstąpienie od umowy z powołaniem się na wadę oświadczenia woli

Jedyną możliwością jest odstąpienie na skutek sytuacji od Pana niezależnych, a więc np. brak zamówionych materiałów, brak w nieruchomości warunków do wykonania dzieła itp. Z uwagi na to, a także postanowienia umowne myślę, że nie powinien Pan za bardzo słuchać opinii innych i jeżeli współpraca została nawiązana poprawnie, to powinien Pan wykonać dzieło, jak zostało to ustalone. Proszę jednak jeszcze zwrócić uwagę na § 7 ust. 5 umowy, który mówi o Pana odpowiedzialności za szkody powstałe na skutek wykonywania dzieła. Rozumiem, że zamawiający chciał tu zabezpieczyć swój interes w zakresie np. uszkodzeń ścian, podłogi itp. Z uwagi na taki zapis proszę być wyczulonym na podejmowane działania w zakresie powstania ewentualnej szkody.

Jeżeli jednak bardzo Panu zależy na niewykonywaniu tego dzieła, to w zasadzie jedynym rozwiązaniem jest powołanie się na wadę oświadczenia woli. Zgodnie z treścią art. 84 K.c.:

„§ 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).”

Podstawowym kryterium warunkującym wzruszenie czynności prawnej jest kwalifikacja konkretnego błędu w ramach kategorii błędu co do treści czynności prawnej. Przepis art. 84 § 1 K.c. wyraźnie uzależnia możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, od istnienia błędu co do treści czynności prawnej. Podstawą wyróżnienia błędu co do treści czynności prawnej jest to, czego błąd dotyczy, a mianowicie stopień powiązania konkretnej okoliczności dotkniętej błędem z całokształtem czynności prawnej (zob. B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Glosa do wyr. SN z 15.10.1997 r., s. 306). Mylne wyobrażenie składającego oświadczenie woli dotyczy przede wszystkim tego, o czym stanowi treść czynności prawnej, a nie tylko oświadczenie woli, które jest podstawowym, ale nie jedynym wyznacznikiem treści czynności prawnej (art. 56 K.c.; Z. Radwański, w: System PrPryw, t. 2, 2002, s. 395).

Błędem co do treści czynności prawnej jest niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o wartości sprzedawanego przedmiotu (zob. wyrok SN z 10.12.2004 r., III CK 40/04, Legalis).

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu lub groźby

W art. 84 K.c. chodzi o mylne wyobrażenie składającego oświadczenie woli o tym wszystkim, co stanowi treść czynności prawnej, czyli przede wszystkim o tych elementach, które zostały powyżej opisane, i to rozumianych jako postanowienia składające się na kształt normy indywidualnej i konkretnej. Treść każdej umowy zobowiązaniowej obejmować będzie: „(i) podmioty zamierzonego stosunku zobowiązaniowego; (ii) należne świadczenie lub świadczenia; (iii) ich strukturę, przez co należy rozumieć związki pomiędzy świadczeniami lub ich brak; ewentualnie inne elementy nakazane obu stronom normami bezwzględnymi w zakresie określonych typów umów” (Z. Radwański, w: System PrCyw, t. III, cz. 1, 1981, s. 374). Jak trafnie wskazuje się, jako przykład ścisłego rozumienia błędu co do treści czynności może służyć fragment z uzasadnienia orzeczenia SN, w którym sąd ten wskazał: „jest jednak rzeczą wątpliwą, czy stwierdzenie, że pozwany stawia na nabytym gruncie plebanię zamiast domu mieszkalnego (zakładając prawidłowość tego ustalenia, zakwestionowanego jednak w rewizji pozwanego), mieści się w kategoriach błędu co do treści czynności prawnej kupna-sprzedaży, albowiem do istotnej treści takiej umowy należą osoby zbywcy i nabywcy, przedmiot kupna-sprzedaży i jego cena (art. 535 § 1 K.c.)” (uchwała SN z 18.11.1967 r., III CZP 59/67, OSNCP 1967, Nr 7, s. 117). W wyroku SA w Białymstoku z 9.2.2017 r. (I ACa 768/16, Legalis) także wskazano, że nie stanowi błędu co do treści czynności prawnej mylna ocena zarówno aktualnych, jak i przyszłych okoliczności, nieobjętych treścią dokonanej czynności. Sąd podkreślił, że bez znaczenia dla oceny, czy powód pozostawałby w błędzie w czasie podejmowania czynności, pozostaje fakt, że z perspektywy późniejszych wydarzeń czynność ta ostatecznie okazała się niekorzystna dla niego, a w szczególności z uwagi na niewywiązanie się przez pozwaną z obietnicy wypłaty mu bliżej nieokreślonych kwot. Dopuszczenie takiej możliwości oznaczałoby bowiem w praktyce danie możliwości uchylenia się od skutków każdej czynności prawnej z tego tylko względu, że z perspektywy czasu okazała się ona dla jednej ze stron niekorzystna. Takie rozumienie błędu, jak słusznie podkreśla SA w Białymstoku, nie mieści się w zakresie art. 84 K.c. Z kolei w wyroku SN z 19.5.2016 r. (IV CSK 495/15, Legalis) wskazano, że błąd co do treści czynności prawnej, rozumiany jako niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o treści czynności prawnej i jej skutkach, obejmuje także sferę motywacyjną. Z tego względu ustalenie wystąpienia błędu, o którym mowa w art. 84 K.c., wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności związanych z jego złożeniem, ze szczególnym uwzględnieniem celu gospodarczego, jaki chciała osiągnąć strona składająca oświadczenie.

Należy także dodać, iż uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Podsumowując, zawarta przez Państwa umowa kształtuje sytuację prawną zamawiającego w korzystniejszym świetle, jednak zastrzeżenie zapłaty wynagrodzenia, stanowi o tym, iż w przypadku braku zapłaty będzie Pan mógł dochodzić wynagrodzenia przez sądem. Proponuję więc wykonać niniejsze dzieło, jeżeli nie ma Pan zastrzeżeń do współpracy. Odstąpienie od umowy z Pana winy będzie skutkowało zapłatą kary umownej, a także ewentualnego odszkodowania.

Jeżeli natomiast zawarł Pan niniejszą umowę pod wpływem błędu, może Pan stosownie do powyższego odstąpić od niniejszego oświadczenia. Muszą jednak zostać spełnione przesłanki opisane powyżej, a więc wystąpienie błędu istotnego co do treści czynności prawnej wywołanego przez drugą stronę umowy. W przypadku uchylenia się od skutków zawartej umowy – umowa nie obowiązuje, a więc nie mogą Pana dosięgnąć konsekwencje jej zawarcia. Jednak, aby zamawiający nie podważył Pana odstąpienia, muszą zostać spełnione przesłanki istotności i wywołania błędu przez niego.

Konsekwencje finansowe dla stron umowy po odstąpieniu

Proszę mieć na uwadze, że gdyby nagle chciał Pan od umowy odstąpić bez ważnej przyczyny, to musiałby Pan zwrócić zaliczkę (nawet jeżeli materiały zostały zamówione), zapłacić karę umowną 10% wartości zamówienia, a także zamawiający może dochodzić od Pana odszkodowania. Odszkodowanie może być dowolne – zamawiający może np. wyliczyć, że z powodu Pańskiego odstąpienia od umowy poniósł szkodę przestoju, zamówienia nowego fachowca itp. Dlatego przy odstąpieniu bez ważnej przyczyny, która nie leżałaby po Pana stronie, może Pan ponieść powyższe koszty (to wszystko znajduje się w podpisanej przez Pana umowie).

Zgodnie z art. 643 K.c.: „Zamawiający obowiązany jest odebrać dzieło, które przyjmujący zamówienie wydaje mu zgodnie ze swym zobowiązaniem”. Dyspozycja art. 643 nie daje w zasadzie możliwości odmowy odbioru dzieła, o ile odpowiada ono przyjętemu zobowiązaniu. Odbiór dzieła jest niejako odzwierciedleniem faktu wykonania umowy i jego konsekwencją jest zapłata wynagrodzenia (por. wyrok SA w Warszawie z 4.3.2008 r., I ACa 853/07, niepubl.). Jeżeli wykona Pan dzieło poprawnie, zamawiający nie ma możliwości odstąpić od odebrania. W przypadku odstąpienia to Pan będzie miał roszczenie naprawienia szkody, jaką Pan ponosi na skutek poprawy prawidłowo wykonanego pieca.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.