Wiata i garaże bez pozwolenia, legalizować czy rozbierać - jaka kara?

Co zrobić z wiatą i garażem postawionym wiele lat temu bez zgłoszenia - rozebrać czy zostawić?

Z racji tego, że oba wskazane przez Pana obiekty zostały wykonane ponad 10 lat temu z pewnością do oceny ich budowy z ówcześnie obowiązującym prawem znajdzie zastosowanie Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, w brzmieniu na moment ukończenia przedmiotowych inwestycji (dalej Prawo budowlane).

Przesądza o tym art. 103 Prawa budowlanego, zgodnie z którym:

„1. Do spraw wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy, a niezakończonych decyzją ostateczną, stosuje się przepisy ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Przepisu art. 48 nie stosuje się do obiektów, których budowa została zakończona przed dniem wejścia w życie ustawy lub w stosunku do których przed tym dniem zostało wszczęte postępowanie administracyjne. Do takich obiektów stosuje się przepisy dotychczasowe.

3. Właściwość organów do załatwiania spraw, o których mowa w ust. 1, określa się na podstawie przepisów ustawy.”

Powyższy artykuł w ust. 1 wprowadza zasadę, że przepisy omawianej ustawy mają zastosowanie do spraw wszczętych jeszcze przed jej wejściem w życie, jednakże czyni poważne zastrzeżenie do stosowania tej zasady w przepisie ust. 2. Przepis ust. 2 stanowi, że tylko art. 48 nie stosuje się do obiektów, których budowa została zakończona przed dniem wejścia w życie tej ustawy lub w stosunku do których przed tym dniem zostało wszczęte postępowanie administracyjne. Do takich obiektów stosuje się przepisy dotychczasowe.

Analizując przepisy Prawa budowlanego w brzmieniu na styczeń 2007 r. (ok. 10 lat od dnia dzisiejszego) należy stwierdzić, iż zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 2 tej ustawy: pozwolenia na budowę nie wymaga budowa wolno stojących parterowych budynków gospodarczych, wiat i altan oraz przydomowych oranżerii (ogrodów zimowych) o powierzchni zabudowy do 25 m², przy czym łączna liczba tych obiektów na działce nie może przekraczać dwóch na każde 500 m² powierzchni działki.

Natomiast, według art. 30 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego – zgłoszenia właściwemu organowi wymaga budowa, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 1-3, pkt 5-19 i pkt 21.

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 lutego 2016 r. II OSK 1481/14 – pojęcie wiaty, którym posługuje się art. 29 ust. 1 pkt 2 p.b., nie zostało zdefiniowane na gruncie ustawy p.b. Za podstawowe cechy obiektu (budowli) pozwalające na uznanie go za wiatę należy uznać posiadanie fundamentów, dachu, nieposiadanie ścian oraz posadowienie budowli na słupach. Za podstawowe cechy wiaty należy uznać wsparcie danej budowli na słupach, stanowiących podstawowy element konstrukcyjny, wiążący budowlę trwale z gruntem (tak wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 sierpnia 2008 r., II SA/Wa 800/08, LEX nr 526537, wyrok WSA w Krakowie z dnia 8 listopada 2010 r., II SA/Kr 973/10, LEX nr 753719).

Ponadto, jak wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 4 stycznia 2017 r. sygn. II SA/Gd 584/16 – z dyspozycji art. 29 ust. 1 pkt 2 p.b. nie można wywieść wniosku, że po pierwsze wiaty dotyczy wymóg obiektu wolno stojącego, a po drugie, że funkcja wiaty ma znaczenie dla skorzystania z możliwości zwolnienia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę. W świetle powyższego wyjątku interpretowanego w sposób ścisły, jak tego wymagają zasady wykładni w przypadku wyjątków, warunkiem skorzystania przez budowlę jaką jest wiata ze zwolnienia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę jest wyłącznie powierzchnia, która nie może przekraczać 25 m².

Zobacz też: Dobudowa garażu do domu bez pozwolenia

Czy na budowę wiaty jest wymagane pozwolenie czy tylko zgłoszenie?

Postawiona przez Pana wiata, jeżeli spełnia powyższe przesłanki, nie wymagała dla swojej budowy decyzji o pozwoleniu na budowę, a jedynie zgłoszenia, co potwierdza także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 20 października 2015 r. sygn. II SA/Łd 655/15, zgodnie z którym – zarówno budynek gospodarczy, jak i wiatę o wskazanych w przepisie art. 29 ust. 1 pkt 1-3 P.b. parametrach można realizować w oparciu o skutecznie dokonane zgłoszenie nie zaś pozwolenie na budowę.

Zgodnie z art. 49b Prawa budowlanego:

„1. Właściwy organ nakazuje, z zastrzeżeniem ust. 2, w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego, lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ.

2. Jeżeli budowa, o której mowa w ust. 1, jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo, w przypadku jego braku, ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, właściwy organ wstrzymuje postanowieniem – gdy budowa nie została zakończona – prowadzenie robót budowlanych oraz nakłada na inwestora obowiązek przedłożenia w terminie 30 dni:

1) dokumentów, o których mowa w art. 30 ust. 2 albo art. 30 ust. 2 i 3, albo art. 30 ust. 2 i 4;

2) projektu zagospodarowania działki lub terenu;

3) zaświadczenia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności budowy z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego.

3. W przypadku niespełnienia obowiązku, o którym mowa w ust. 2, stosuje się przepis ust. 1.

4. Jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w ust. 2, właściwy organ, w drodze postanowienia, ustala wysokość opłaty legalizacyjnej. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

5. Do opłaty legalizacyjnej stosuje się odpowiednio przepisy art. 59g, z tym że wysokość opłaty w przypadku budowy, o której mowa w:

1) art. 29 ust. 1 pkt 7-11, 14, 15, 17 i 18 oraz w art. 30 ust. 1 pkt 3 i 4 – wynosi 2500 zł;

2) art. 29 ust. 1 pkt 1-3, 5, 6, 12, 13, 16 i 19-21 – wynosi 5000 zł.

6. Właściwy organ, w przypadku gdy budowa nie została zakończona, po wniesieniu opłaty, o której mowa w ust. 5, zezwala, w drodze postanowienia, na dokończenie budowy

7. W przypadku nieuiszczenia w terminie opłaty legalizacyjnej właściwy organ wydaje decyzję, o której mowa w ust. 1.

Przeczytaj też: Wiata do 50 m2 ile od granicy

Obiekt budowlany bez wymaganego zgłoszenia 

Przepisy art. 49b, mają służyć likwidacji samowoli budowlanej, a dotyczą obiektów budowlanych, które są w budowie albo zostały wybudowane bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ.

Jak łatwo zauważyć, komentowany przepis odnosi się tylko do tych obiektów budowlanych, które zostały objęte regulacją art. 29 ust. 1 i wymagają zgłoszenia, nie dotyczy zaś robót budowlanych wymienionych w ust. 2 art. 29, nawet jeżeli wymagają zgłoszenia.

Art. 49b jako nowa jednostka redakcyjna został dodany do ustawy przez art. 1 pkt 39 nowelizacji z 2003 r., która weszła w życie 11 lipca 2003 r. Do 10 lipca 2003 r. samowole budowlane polegające na budowie obiektu budowlanego bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ, co stanowi obecnie przedmiot regulacji art. 49b, były objęte regulacją art. 48 razem z samowolą budowlaną polegającą na budowie obiektu budowlanego bez wymaganego pozwolenia na budowę.

Organem właściwym do wszczęcia i prowadzenia postępowania administracyjnego na podstawie art. 49b jest organ nadzoru budowlanego, co wynika z art. 83 ust. 1. W większości przypadków będzie to powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.

Niestety, co do zasady, należy przyjąć, że zgodnie z art. 49b ust. 1 właściwy miejscowo organ nadzoru budowlanego nakazuje w drodze decyzji rozbiórkę obiektu budowlanego (lub jego części) będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego zgłoszenia bądź mimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ, jeżeli nie mają miejsca okoliczności umożliwiające legalizację lub inwestor nie spełni nałożonych obowiązków.

Zobacz również: Wysokość kary za rozbiórkę bez pozwolenia

Czy nakaz rozbiórki obiektu budowlanego jest bezwzględny?

Jednak nakaz rozbiórki obiektu budowlanego, jak wynika z brzmienia przepisu, nie jest bezwzględny, w pewnych sytuacjach i pod pewnymi warunkami organ może odstąpić od nakazania rozbiórki na rzecz legalizacji obiektu budowlanego, co w dużej części zależy od Pana jako inwestora.

Legalizacja obiektu budowlanego postawionego bez zezwoleń

Jeżeli według wstępnej oceny organu nadzoru budowlanego nielegalna budowa jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, organ nadzoru budowlanego wydaje postanowienie na podstawie art. 49b ust. 2, w którym:

• wstrzymuje prowadzenie robót budowlanych, gdy budowa nie została zakończona, i
• nakłada na inwestora obowiązek przedłożenia w terminie 30 dni określonych dokumentów.

Na postanowienie to nie służy zażalenie (zob. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 22 czerwca 2011 r., II SA/Go 207/2011, LexPolonica nr 2596554, „Gazeta Prawna” z 16 listopada 2011, s. C8).

Mówiąc o zgodności budowy z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, należy mieć na uwadze ustawę o takim tytule z 27 marca 2003 r. (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.), a w szczególności zgodność ta musi wynikać z ustaleń obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo – w przypadku braku takiego planu dla terenu, na którym jest zlokalizowany obiekt budowlany – z ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Na tym etapie postępowania zmierzającego w kierunku legalizacji obiektu budowlanego można jedynie mówić o przeprowadzonej przez organ nadzoru budowlanego wstępnej ocenie zgodności z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, która może ulec weryfikacji w toku dalszego postępowania, kiedy inwestor przedstawi ostateczną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Nieprzedłożenie przez inwestora w terminie 30 dni (od doręczenia postanowienia) dokumentów określonych przez organ w postanowieniu, o którym mowa w art. 49b ust. 2, stanowi podstawę do wydania decyzji o nakazie rozbiórki na podstawie art. 49b ust. 1.

Wysokość opłaty legalizacyjnej

Jeżeli przedstawi Pan wszystkie wymagane dokumenty w terminie, a ponadto z przedstawionych dokumentów, o których mowa w art. 49b ust. 2 pkt 3, będzie wynikało, że budowa jest zgodna z ustaleniami obowiązującego planu miejscowego lub ostateczną decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, organ nadzoru budowlanego wyda postanowienie, na które przysługuje zażalenie, w którym ustala wysokość opłaty legalizacyjnej (art. 49b ust. 4).

Do opłaty legalizacyjnej stosuje się odpowiednio przepisy art. 59g, z których wynika, że opłatę legalizacyjną wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia ustalającego jej wysokość. Opłatę tę należy uiścić w kasie właściwego urzędu wojewódzkiego lub na rachunek bankowy tego urzędu, co stanowi dochód budżetu państwa.

Nieuiszczenie ustalonej w postanowieniu opłaty legalizacyjnej w terminie powoduje, stosownie do ust. 7 art. 49b, wydanie decyzji, o której mowa w ust. 1 (nakazanie rozbiórki).

Proszę mieć także na uwadze, iż wykonywanie robót budowlanych bez wymaganego zgłoszenia bądź mimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ zgodnie z art. 90 Prawa budowlanego jest przestępstwem i podlega karze, niezależnie od sposobu zakończenia postępowania wszczętego na podstawie art. 49b ust. 1.

Wybudowanie garażu bez pozwolenia na budowę

W przypadku garażu sprawa jest trudniejsza, gdyż jest to obiekt budowlany, na który potrzebne było pozwolenie na budowę.

Zgodnie z § 3 pkt 8 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.) – budynek gospodarczy jest to budynek przeznaczony do niezawodowego wykonywania prac warsztatowych oraz do przechowywania materiałów, narzędzi, sprzętu i płodów rolnych służących mieszkańcom budynku mieszkalnego, budynku zamieszkania zbiorowego, budynku rekreacji indywidualnej, a także ich otoczenia, a w zabudowie zagrodowej przeznaczony również do przechowywania środków produkcji rolnej i sprzętu oraz płodów rolnych.

Czy garaż to budynek gospodarczy?

Na podstawie powyższego nie można przyjąć, że garaż jest budynkiem gospodarczym.

W związku z tym istotnym jest, że „dla kwalifikacji obiektu jako gospodarczego funkcja gospodarcza winna być dominującą i podstawową. Garaż jest obiektem z zasady służącym przechowywaniu pojazdów. W garażu, oprócz samochodu, może być przechowywany inny sprzęt, nie decyduje to jednak o zmianie podstawowej funkcji obiektu jako garażu” (por. wyrok Wojewódzkiego

Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 20 maja 2009 roku, II SA/GI 1189/08, LEX nr 558421). A zatem budowa garażu wymagała pozwolenia na budowę.

Według art. 48 Prawa budowlanego w brzmieniu według daty budowy garaży (jak poprzednio ustaliłem, brzmienie ustawy na początek roku 2007):

„1. Właściwy organ nakazuje, z zastrzeżeniem ust. 2, w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego, lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę.

2. Jeżeli budowa, o której mowa w ust. 1:

1) jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności:

a) ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo

b) ustaleniami ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,

2) nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem

– właściwy organ wstrzymuje postanowieniem prowadzenie robót budowlanych.

3. W postanowieniu, o którym mowa w ust. 2, ustala się wymagania dotyczące niezbędnych zabezpieczeń budowy oraz nakłada obowiązek przedstawienia, w wyznaczonym terminie:

1) zaświadczenia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności budowy z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego;

2) dokumentów, o których mowa w art. 33 ust. 2 pkt 1, 2 i 4 oraz ust. 3; do projektu architektoniczno-budowlanego nie stosuje się przepisu art. 20 ust. 3 pkt 2.

4. W przypadku niespełnienia w wyznaczonym terminie obowiązków, o których mowa w ust. 3, stosuje się przepis ust. 1.

5. Przedłożenie w wyznaczonym terminie dokumentów, o których mowa w ust. 3, traktuje się jak wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego i pozwolenie na wznowienie robót budowlanych, jeżeli budowa nie została zakończona.

Według zaś art. 49 Prawa budowlanego:

1. Właściwy organ, przed wydaniem decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na wznowienie robót budowlanych, bada:

1) zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,

2) kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń,

3) wykonanie projektu budowlanego przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane

– oraz, w drodze postanowienia, ustala wysokość opłaty legalizacyjnej. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

2. Do opłaty legalizacyjnej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kar, o których mowa w art. 59f ust. 1, z tym że stawka opłaty podlega pięćdziesięciokrotnemu podwyższeniu.

3. W przypadku stwierdzenia naruszeń, w zakresie określonym w ust. 1, właściwy organ nakłada postanowieniem obowiązek usunięcia wskazanych nieprawidłowości, w określonym terminie, a po jego bezskutecznym upływie wydaje decyzję, o której mowa w art. 48 ust. 1. Decyzję tę wydaje się również w przypadku nieuiszczenia w terminie opłaty legalizacyjnej.

4. W razie spełnienia wymagań, określonych w ust. 1, właściwy organ wydaje decyzję:

1) o zatwierdzeniu projektu budowlanego i pozwoleniu na wznowienie robót;

2) o zatwierdzeniu projektu budowlanego, jeżeli budowa została zakończona.

5. W decyzji, o której mowa w ust. 4, nakłada się obowiązek uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie.

Jak z powyższego wynika, w Pana przypadku, w razie stwierdzenia samowoli budowlanej organ nadzoru albo zobowiąże Pana do legalizacji obiektów, a w przypadku gdy legalizacja nie będzie możliwa lub nie dopełni Pan obowiązków, nakaże rozbiórkę.

Rozwiązaniem Pana problemu jest albo procedura wskazana powyżej przez mnie, albo zwlekanie z legalizacją obiektów (do momentu donosu lub uzyskania przez nadzór wiedzy o Pana samowoli z urzędu), wreszcie wykazanie, że budowa powyższych obiektów została wszczęta i zakończona przed wejściem w życie obecnej ustawy (kiedy zakończono budowę w taki sposób, który pozwalał na korzystanie z wybudowanego obiektu budowlanego).

Jaka ustawa ma zastosowanie do obiektu wzniesionego bez zezwolenia wiele lat wstecz?

Jeżeli budowę zakończono przed 1 stycznia 1995 roku, to wówczas stosujemy ustawę z 1974 roku. Jeżeli natomiast zakończono budowę po 1 stycznia 1995 roku, to wówczas stosujemy ustawę aktualnie obowiązującą.

Jaka ustawa ma zastosowanie do wzniesionego bez zezwolenia obiektu budowlanego, ma o tyle duże znaczenie, że na przestrzeni lat inaczej zostały uregulowane kwestie związane z legalizacją samowoli budowlanej.

W tym przypadku zastosowanie znajdą przepisy art. 37-42 Prawa budowlanego z 1974 r. W myśl art. 37 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego z 1974 obiekty budowlane lub ich części, będące w budowie lub wybudowane niezgodnie z przepisami obowiązującymi w okresie ich budowy, podlegają przymusowej rozbiórce albo przejęciu na własność Państwa bez odszkodowania i w stanie wolnym od obciążeń, gdy terenowy organ administracji państwowej stopnia powiatowego stwierdzi, że obiekt budowlany lub jego część znajduje się na terenie, który zgodnie z przepisami o planowaniu przestrzennym nie jest przeznaczony pod zabudowę albo przeznaczony jest pod innego rodzaju zabudowę.

Z kolei zgodnie z art. 40 Prawa budowlanego z 1974, w wypadku wybudowania obiektu budowlanego niezgodnie z przepisami, jeżeli nie zachodzą okoliczności określone w art. 37, właściwy terenowy organ administracji państwowej wyda inwestorowi, właścicielowi lub zarządcy decyzję nakazującą wykonanie w oznaczonym terminie zmian lub przeróbek, niezbędnych do doprowadzenia obiektu budowlanego, terenu nieruchomości lub strefy ochronnej do stanu zgodnego z przepisami. Zatem, jeśli w sprawie nie zostanie stwierdzone, że zachodzą okoliczności uzasadniające wydanie nakazu rozbiórki obiektu budowlanego, to organ orzekający powinien zalegalizować taki obiekt. Legalizacja samowolnej budowy następuje przez wydanie zezwolenia na jej użytkowanie, na podstawie art. 42 Prawa budowlanego z 1974.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.